محله تاب‌آور: سنگ‌بنای جامعه پایدار

ویژگی‌های کلیدی یک محله تاب‌آور کدامند و چرا محله تاب آور اهمیت دارد؟

محله تاب‌آور: سنگ‌بنای جامعه پایدار

دکتر جواد طلسچی یکتا: بنیانگذار رسانه تاب آوری ایران

محله تاب‌آور مفهومی رو به رشد در حوزه برنامه‌ریزی شهری و توسعه اجتماعی است که بر تقویت ظرفیت یک محله برای مقاومت، بازیابی و سازگاری در برابر شوک‌ها و استرس‌های مختلف تمرکز دارد. این شوک‌ها می‌توانند شامل بلایای طبیعی (مانند سیل و زلزله)، بحران‌های اقتصادی، تغییرات اقلیمی، آسیب‌های اجتماعی (مانند جرم و اعتیاد)، و حتی رویدادهایی مانند پاندمی‌ها باشند.

به عبارت ساده، یک محله تاب‌آور، محله‌ای است که می‌تواند در مواجهه با مشکلات، نه تنها سرپا بماند، بلکه قوی‌تر و با انسجام بیشتری از قبل ظاهر شود.

ویژگی‌های کلیدی یک محله تاب‌آور

ایجاد یک محله تاب‌آور نیازمند رویکردی چندوجهی و جامع است که ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و فیزیکی را در بر می‌گیرد:

همبستگی و سرمایه اجتماعی قوی

شبکه‌های اجتماعی فعال: وجود ارتباطات قوی بین همسایگان، گروه‌های محلی، و سازمان‌های مردم‌نهاد.

اعتماد متقابل: حس اعتماد و تمایل به همکاری بین ساکنان محله.

مشارکت مردمی: فعال بودن ساکنان در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌های محله.

حمایت اجتماعی: سیستم‌های حمایتی غیررسمی که افراد در زمان نیاز می‌توانند روی آن حساب کنند.

زیرساخت‌های مقاوم و هوشمند

زیرساخت‌های فیزیکی مقاوم: ساختمان‌های مستحکم، سیستم‌های آب و فاضلاب پایدار، شبکه‌های برق و گاز مقاوم در برابر حوادث.

زیرساخت‌های سبز: وجود فضای سبز کافی، سیستم‌های مدیریت آب باران و مناطق سیلابی که به کاهش اثرات بلایای طبیعی کمک می‌کنند.

سیستم‌های ارتباطی اضطراری: وجود راه‌های ارتباطی جایگزین در زمان بحران (مانند رادیو یا سیستم‌های پیام‌رسان محلی).

حمل‌ونقل متنوع: دسترسی به گزینه‌های مختلف حمل‌ونقل برای جابجایی آسان در شرایط عادی و اضطراری.

اقتصاد محلی پویا و متنوع

فرصت‌های شغلی محلی: دسترسی به مشاغل متنوع در داخل یا نزدیک محله که وابستگی به یک صنعت خاص را کاهش می‌دهد.

اقتصاد مشارکتی: وجود کسب‌وکارهای کوچک محلی، بازارهای فصلی و حمایت از تولیدات بومی.

دسترسی به خدمات اساسی: فروشگاه‌های مواد غذایی، داروخانه‌ها و خدمات ضروری در نزدیکی محل زندگی.

برنامه‌ریزی و آمادگی در برابر بحران

سنجش ریسک و آسیب‌پذیری: شناسایی تهدیدات احتمالی و نقاط ضعف محله.

طرح‌های اضطراری محلی: وجود برنامه‌های مدون برای واکنش در برابر حوادث (مثلاً مکان‌های امن، مسیرهای تخلیه، نقاط تجمع).

آموزش و مانور: آموزش ساکنان در زمینه کمک‌های اولیه، پناه‌گیری و نحوه واکنش در بحران‌ها.

سیستم‌های هشدار سریع: امکان اطلاع‌رسانی سریع به ساکنان در زمان وقوع خطر.

سلامت و رفاه اجتماعی

دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی: وجود مراکز بهداشتی، کلینیک‌ها و امکانات درمانی کافی.

برنامه‌های سلامت روان: ارائه حمایت‌های روان‌شناختی و مشاوره‌ای برای افزایش تاب‌آوری فردی و جمعی.

فضاهای عمومی امن و قابل دسترس: پارک‌ها، مراکز تفریحی و فضاهایی که به تقویت تعاملات اجتماعی کمک می‌کنند.

چرا محله تاب‌آور اهمیت دارد؟

ایجاد محله‌های تاب‌آور مزایای فراوانی دارد:

کاهش آسیب‌پذیری: با تقویت زیرساخت‌ها و افزایش آگاهی، میزان خسارات جانی و مالی در زمان بحران به حداقل می‌رسد.

بازیابی سریع‌تر: محله‌های تاب‌آور می‌توانند پس از یک شوک، سریع‌تر به حالت عادی بازگردند و زندگی روزمره را از سر بگیرند.

افزایش کیفیت زندگی: بهبود زیرساخت‌ها، فضاهای عمومی و شبکه‌های اجتماعی، به طور کلی به ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان منجر می‌شود.

تقویت همبستگی اجتماعی: بحران‌ها می‌توانند فرصتی برای تقویت پیوندهای اجتماعی و همکاری بین همسایگان باشند.

کاهش فشار بر منابع بیرونی: با افزایش خودکفایی محله، نیاز به کمک‌های بیرونی در زمان بحران کاهش می‌یابد.

در نهایت، محله تاب‌آور رویکردی پیشگیرانه و توانمندساز است که به جای انتظار برای وقوع بحران و سپس واکنش نشان دادن، بر افزایش توانمندی‌های درونی جامعه برای مقابله با چالش‌ها و رشد پایدار تمرکز دارد. این رویکرد، سنگ‌بنای ساختن شهرهای پایدار و مقاوم در آینده است.

محله تاب‌آور: سنگ‌بنای جامعه پایدار
محله تاب‌آور: سنگ‌بنای جامعه پایدار
نمایش بیشتر

رسانه تاب آوری ایران

رسانه تاب آوری ایران، اولین رسانه تاب آوری اجتماعی، مرجع رسمی آموزش، پژوهش، نشر کتاب، یادداشتها و مقالات تاب آوری

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا